Über diese Handschrift

M.ch.f.53



Handschrift zitieren
M.ch.f.53

Theologisch-kanonistische Sammelhandschrift
Papier
203 Blatt
285 x 210 mm
Diözese Mainz
um 1413

Referenz: Thurn 3,2, S. 25
  • 1r - 100v: Conradus <de Soltau>: Lectura capituli firmiter de summa trinitate
    Firmiter credimus ... - ... adimplebis me leticia cum vultu tuo, ad quam leticiam nos perducat trinitas individua in secula seculorum benedicta. Amen.
    Explicit lectura capituli Firmiter de summa [de] trinitate et fide katholica, completa in studio Heidilbergensi per Magistrum Conradum de Soltowe sacre theologie doctorem anno domini millesimo CCC° octuagesimo octavo die decima nona mensis Apprilis etc. Donum scriptoris sit bos bonus et equus unus. 1r-1v: Firmiter credimus... beatitudinem pervenire (X. 1.1.1.). 1v: Firmiter credimus et simpliciter confitemur etc. Fidem orthodoxam fidelium solidum et primum omnium virtutum immobile fundamentum auctorizans magister gencium Paulus...

    Literatur:
    Literatur: L. Schmitz, Conrad von Soltau, Diss. Leipzig, Jena 1891, S. 70-74. Stegmüller, RS, Nr. 176 (vgl. V. Doucet, Supplément au répertoire de Fr. Stegmüller, Florenz, Karachi 1954, Nr. 176). Bloomfield, Nr. 2146.
  • 101r - 104r: De superfluo ornatu vestim[entorum] et excessu ciborum
    101r: Mundus false dictus mundus... 104r: ... Usque ad extremum terre. Probemus igitur canonici nosmet ipsos...
    Literatur:
    Edition: Walther, Initia carminum, Nr. 11459. Bloomfield Nr. 3153.
  • 104r - 105r: Exzerpte über Passio, Prosperitas, Timor, Tribulatio, Venia, Avaricia
    Quellen: Augustinus, Bernhard von Clairvaux, Gregor dem Großen, Isidor von Sevilla u.a.
  • 105v: leer.
  • 106r: Supposito cum Tulio, quod memoria naturalis possit per artificialem industriam adiuvari
    videnda sunt documenta ... - ... homo concipit locum cum nimia claritate.
  • 106v: leer.
  • 107r - 133r: Henricus <de Langenstein>: Lectura super Pater noster
    Et cum oratis ... - ... vobis delicta vestra. Et hoc est finis etc. Expliciunt dicta magistri Heinrici de Hassia.
    107r: ... Ista sunt verba domini scripta Mt. 6 capitulo. In hoc tractatu oracionis dominice ...

    Literatur:
    Heilig, S. 128f. Schulte, Bd. 2, S. 432f. Stegmüller, RB, Nr. 3204. Bloomfield, Nr. 8479. Hohmann, Unterscheidung, S. 153f. u.ö. Hohmann, Initienregister, Nr. 60. G. Kreuzer, Heinrich von Langenstein, Paderborn u.a. 1987, S. 18, S. 63 Anm. 128f., S. 128 Anm. 548 und 549.
  • 133v - 137v: Henricus <de Langenstein>: Speculum animae
    Incipit speculum anime magistri Heinrici de Hassia
    Anima mea, novi, quod curiosa sis ... - ... ultimam reduccionem.
    Compilatus est liber iste per magistrum Heinricum de Hassia magistrum devotum anno domini millesimo CCC° LXXXIII°

    Literatur:
    Edition: Hain Nr. 8389, 8401 (Straßburg 1507). Hartwig, S. 42f. Roth, S. 9f. Heilig, S. 133f. Thorndike-Kibre, Sp. 97. J. Lang, S. 38, 52. Bloomfield, Nr. 8479. Hohmann, Deutsche Texte, S. 226. Hohmann, Initienregister, Nr. 12. Kreuzer, Heinrich von Langenstein.
  • 138r - 141r: Henricus <de Langenstein>: De contemptu mundi sub figura diversarum picturarum secularium missus domino Johanni de Ebersteyn canonico Moguntino
    Tractatus pulcher magistri Henrici de Hassia
    Post mundana celestia ... - ... sed ad ethera vadunt.
    Explicet(!) hec nichili que pendit epistola mundum / Orbis edens facinus miserum variasque labores (!)

    Literatur:
    Hartwig, S. 52f. Roth, S. 18. Heilig, S. 138f. Rudolf, S. 33f. J. Lang, S. 47f. Bloomfield, Nr. 3965. Hohmann, Deutsche Texte, S. 230f. Hohmann, Initienregister, Nr. 262. Kreuzer, Heinrich von Langenstein.
  • 141v - 146v: Henricus <de Langenstein>: Expositio super Orationem dominicam et Ave Maria
    Divina sapientia rebus omnibus ... - ... exhibite divine miseracionis. Amen.
    141v: Adresse Reverendo in Christo patri ac domino domino Echardo episcopo Wormaciensi H. de Hassia. 144v: Ave Maria. Procul dubio illam sacre matris ecclesie generalem consuetudinem...

    Literatur:
    Edition: Hain Nr. 8389-8395. Hartwig, S. 43f. Roth, S. 10. Heilig, S. 126-128. Stegmüller, RB, Nr. 3203, 3206. J. Lang, S. 49f. Bloomfield, Nr. 8218. Hohmann, Initienregister, Nr. 158, 200.
  • 146v - 148r: Johannes Nyffer <de Bensheim>: Postilla super Orationem dominicam
    Quod ex quibusdam cuiusdam doctoris scriptis abbreviando ... - ... secundum verbum tuum. Amen.
    explicit postillatum Pater noster per modum oracionis per magistrum Iohannem Nyffer de Bensheim ... anno domini M° CCCC° XIII° in ebdomada post dominicam. 146v: Adresse Reverendo in Christo patri ac domino domino Iohanni dei gratia archiepiscopo Maguntinensi... servitor Johannes de Bensheim prepositus ecclesie beate Marie in Campis extra muros Moguntinenses. 144v: Ave Maria. Procul dubio illam sacre matris ecclesie generalem consuetudinem...

    Literatur:
    Bloomfield, Nr. 9023, 8753.
  • 148v - 151r: Henricus <de Langenstein>: Homilia de sancta Elisabeth secundum Mt
    Omelia magistri Henrici de Hassia de sancta Elizabet
    In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabulam hanc: simile est regnum celorum homini negociatori ... - ... ad apicem... regni celorum, quam nobis concedat deus, qui per omnia vivit et regnat. Amen.

    Literatur:
    Heilig, S.168. J. Lang, S.57. Hohmann, Initienregister, Nr. 94. G. Sommerfeldt, Zu Langensteins Abhandlungen über die Landgräfin Elisabeth von Thüringen und über die Prophezeiungen der hl. Hildegard von Bingen, in: NA 43, 1922, S. 394-396.
  • 151r - 152v: Henricus <de Langenstein>: Homilia in translatione sancte Elisabeth
    In translatione sancte Elizabet
    In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: simile est regnum celorum thesauro abscondito in agro ...
    151r: Celorum regnum thesauro...

    Literatur:
    Heilig, S. 168. J. Lang, S. 57. Hohmann, Initienregister, Nr. 94. G. Sommerfeldt, Zu Langensteins Abhandlungen über die Landgräfin Elisabeth von Thüringen und über die Prophezeiungen der hl. Hildegard von Bingen, in: NA 43, 1922, S. 394-396.
  • 153r - 156v: Johannes Nyffer <de Bensheim>: Sermo in vigilia nativitatis domini
    Hodie scietis, quod veniet dominus. Hec verba in introitu officii hodierni per universum orbem sancta decantat ecclesia ...
    Hunc sermonem fecit magister Johannes de Bensheim in refectorio ecclesie Maguntinensis anno domini M° CCCCVIII° in vigilia nativitatis domini.
  • 156v - 162v: Johannes Nyffer <de Bensheim>: Collatio
    Incipit collacio facta per magistrum Iohannem de Bensheim, prothonotarium reverendissimi in Christo patris et domini domini Johannis de Nassauwe archiepiscopi Maguntinensis in presencia reverendi patris domini Ecclesie Argentinensis et totius sui cleri in civitate Argentinensi
    Reverende pater et domini mei, reverendissimus in Christo pater et dominus meus, dominus Johannes archiepiscopus Maguntinensis, metropolitanus vester, misit me ...
    Befasst sich mit dem Konzil von Pisa.
  • 163r - 169r: Henricus <de Langenstein>: Invectiva contra monstrum Babilonis
    Heu frustra scripsi multos dictamine ... - ... quisque legat studiose.
    163r: Adresse Presulis Eckardi reverendi Wormaciensis, Egregii patris plangentis devia mundi...

    Literatur:
    H. von der Hardt, Ineditum carmen antiquum Henrici de Hassia... pro pace, Helmstadii 1715 (Teiledition). A. Kneer, Die Entstehung der konziliaren Theorie, Römische Quartalschrift, Supplement-Heft 1, Rom 1893, S. 127-129 (hier der bei von der Haardt fehlende Teil). Hartwig, S. 33. Roth, S. 3f. J. Lang, S. 43. Walther, Initia carminum, Nr.7744, 14488. Hohmann, Initienregister, Nr. 74.
  • 169v - 174v: Henricus <de Langenstein>: Epistola ad Eckardum episcopum de fatis ecclesie ex dictis sancte Hildigardis
    ... vi rectitudinis persistent. Amen.
    conscriptus anno M° CCCC° XIII°. Nota, quod prefatus magister H. hanc epistolam scripsit et destinavit circa annos domini MCCCLXXXIII°, quando recessit a studio Parisiensi propter magnum scisma ecclesie, quod tunc incepit inter papam etc. Der Anfang des Titels in der Handschrift vom Buchbinder weggeschnitten. 169v: Adresse Reverendo in Christo patri domino Eckardo episcopo Wormaciensi H. de Hassia cum monachis Eberbacensis cenobii degens inter quercus et fagos...

    Literatur:
    Edition: G. Sommerfeldt, Die Prophetien der Hl. Hildegard von Bingen in einem Schreiben des Magisters Heinrich v. Langenstein (1383), in: Historisches Jahrbuch 30, 1909, S. 43-61. Hartwig, S. 31. J. Lang, S. 41. Hohmann, Initienregister, Nr. 201.
  • 174v - 178v: Alexander <Papa, VI.>: Urkunde von 1409
    Episcopus servus servorum ad perpetuam rei memoriam. Rerum omnium sanctissimi ac providi ordinatoris domini nostri Iesu Christi ...

    Literatur:
    Edition: Mansi, Bd. 27, Sp. 83-91 (hier mit der in der Handschrift fehlenden Datierung Bononie II. Kal. Februarii, anno I. [1409]).
  • 175v - 176r: leer.
  • 178v: Notiz über Balthasar de Cassa (den späteren Papst Johannes XXIII.)
  • 179r - 180r: Oratio in concilio Constantiensi de electione papae, 14.9.1417
    Literatur:
    Edition: Hardt, Bd. 4, S. 1419f.
  • 180v - 185r: Auszüge aus den Dekreten der 40. u. 43. Session des Konzils von Konstanz
    Literatur:
    Edition: Mansi, Bd. 27, Sp. 1164f., 1174-1195.
  • 185v - 186v: Martinus <V., Papa>: Breve ad praepositum S. Petri extra muros Maguntinenses, 23.3.1418
  • 185v - 186v: Auszüge aus den Dekreten der 40. u. 43. Session des Konzils von Konstanz
    Literatur:
    Mansi, Bd. 27, Sp. 1164f., 1174-1195
  • 187r: Siegfried <von Eppstein>: Privilegien für die Stadt Mainz, 13.11.1244 bzw. 18.6.1233
    Literatur:
    J. Böhmer u. C. Will, Regesta archiepiscoporum Maguntinensium, Bd. 2, Innsbruck 1886, S. 226f., Nr. 96 u. S. 281f., Nr. 504 (mit Nachweis der Editionen).
  • 188v: Conclusiones concilii Basiliensis
    7 Artikel, undatiert, beginnend mit Cum notorium sit toti Christianitati...
  • 189r - 195v: Branda <Castiglioni>: Reformatio cleri Moguntini, Mainz, 26.11.1422.
    Vgl. dazu G. Ch. Ioannis, Volumen primum rerum Moguntiacarum, Frankfurt am Main 1722, S. 738.
  • 196r - 202r: Thomas <a Kempis>: De imitacione Christi et contemptu omnium vanitatum mundi, Liber I
    Literatur:
    Edition: Le ms. autographe de Thomas a Kempis et l'imitation..., hrsg. v. L. M. J. Delaissé, Paris-Bruxelles 1956 (Les Publications de Scriptorium ; 2), hrsg., eingel. u. übers. v. F. Eichler, München 1966. S. Axters, De Imitatione Christi. Een handschrifteninventaris, Kempen 1971 (Schriftenreihe d. Kreises Kempen-Krefeld 27; ohne diese Handschrift).
  • 202v - 203r: leer.

  • Literatur:
    Sacramentarium Gregorianum
Beschreibstoff
Material: Papier
Wasserzeichen: Gekreuzte Schlüssel (Montpellier, Zürich, Mainz, Köln). 1409 - 1420. Bibliographischer Nachweis: Briquet, 3893.

Ochsenkopf (Heindelberg, Rothenburg o.d.T.). 1413 - 1415. Bibliographischer Nachweis: entspricht Piccard, VI 248.

P
Foliierung: Alte Foliierung I-C.
Blattzahl: 203 Blatt
Lagen: 17 VI(202) + I(203, da letztes Blatt auf Deckel aufgeklebt)
Reklamanten.
Seitenlayout
Format: 285 x 210 mm
Schriftraum: 225 x 155 mm
Spaltenzahl: zweispaltig
Zeilenzahl: 44-52 Zeilen
Schrift
Schrift 1: Bastarda
Mehrere Hände.
Schrift 2: Gotische Kursive
Mehrere Hände.
Einband
Beschreibung: Holzdeckel, halb mit Schweinsleder bezogen. Streicheisenlinien, blindgeprägte Einzelstempel Knospenstaude und ornamentale Rolle. Titel bzw. Inhaltsverzeichnis Liber diversarum doctrinarum, tam ex sacra scriptura, tam ex utroque iure sumptarum etc. handschriftlich auf dem Vorderdeckel (16. Jahrhundert?). Titel- und Signaturschild auf dem Rücken. 2 Schließen.
Werkstatt: Buchbinderwerkstatt: wie die Würzburger Inkunabeln I.t.f.112 und I.t.q.91 (ebenfalls Provenienz Dombibliotek)
Datierung: 15./16. Jahrhundert
Fragmente: Auf den Spiegeln, unter Vorsatz: Als Makulatur sind 4 Pergamentstreifen verwendet, die eine gotische Minuskel des 13. Jahrhunderts aufweisen. Vor und nach Blatt 196 befinden sich Fälze aus einem Sacramentarium Gregorianum. Vgl. M.p.th.f.19.
Ausstattung: Rubriziert.
Auszeichnungsschrift:Erste Zeile von Kapitelanfängen teilweise in gotischer Textualis, vereinzelt mit Gesichtern in Federzeichnung (vgl. z.B. 94r).
Initialen:Teilweise zwei- und dreizeilige rote Lombarden.
Provenienz: Dombibliothek Würzburg
Frühere Signatur: Buchrücken: 165 (18. Jahrhundert.).

Virtuelle Bibliothek Würzburg

Virtuelle Bibliothek  > Libri Sancti Kiliani Digital  > M.ch.f.53 - Theologisch-kanonistische Sammelhandschrift  > Über diese Handschrift